Lawaai of noodzakelijk kwaad?

Onprettig en ongewenst geluid noemen we lawaai. Maar wie of wat maakt het geluid? Waarom wordt het geluid gemaakt? Waar dient dit geluid voor en is het écht nodig? Soms is het een noodzakelijk geluid. Wat doet dit met de geluidsbeleving? Merel Ursem van SoundAppraisal vertelt er in dit artikel meer over.

Lawaai of noodzakelijk kwaad?
Pexels

Merel Ursem is soundscape advisor bij SoundAppraisal. In deze functie zet ze zich in om geluidsomgevingen te onderzoeken én te verbeteren. Momenteel maakt ze de serie Social Sounds, waarin ze verschillende thema’s rondom de sociale context van geluidsbeleving belicht. Deze teksten laten zien dat geluidbeleving veel verder gaat dan geluidsnormen; hoe we geluid interpreteren en waarderen wordt namelijk sterk beïnvloed door maatschappelijke maatstaven als normen en waarden. Maar ook door onze relatie tot de bron van het geluid, onze controle over een geluidsomgeving en de manier waarop beleid inspeelt op een 'geluidsprobleem'. In het derde thema van de serie Social Sounds belicht Merel lawaai en noodzakelijk geluid. Lees meer.

Beleving van geluid

Merel: “Er zijn talloze factoren die de beleving van geluid kleuren. Persoonlijke, situationele en sociale contexten vormen een samenspel van invloeden die bepalen of wij geluid als prettig, onprettig, acceptabel of onacceptabel ervaren. Maar als we geluid ervaren, horen we natuurlijk niet alleen de luidheid van het geluid of zijn we direct bewust van de context waarin het plaatsvindt. We luisteren vooral ook naar de bron en functie van het geluid. Wie of wat maakt het geluid, en waarom? Waar dient dit geluid voor, en is het echt nodig? Deze vaak onbewuste vragen beïnvloeden voor een groot deel hoe prettig of vervelend wij het geluid dan vinden. Ik leg graag uit hoe dat zit. 

Acceptabel of onacceptabel geluid

Onprettig en ongewenst geluid noemen we lawaai. Maar niet al het lawaai vinden we ook onacceptabel. Ten eerste hangt dat af van de plek waar je het ervaart en hoe 'gepast' die geluiden zijn voor die setting. Bijvoorbeeld: in een fabriekshal zal je natuurlijk andere geluiden horen en verwachten dan in een rustige woonwijk. De geluiden zijn wellicht in beide gevallen onprettig, maar in de fabriekshal is het geluid logischerwijs aanwezig en dus acceptabel, terwijl het in de woonwijk ongepast en zeer storend kan zijn, waardoor erover geklaagd zal worden door bewoners. Ten tweede gaat het ook om de functionaliteit van zowel de bron van het geluid als het geluid zelf. Dan vragen we onszelf af: wat is de functie van de bron en is het geluid evenredig aan deze functie? Hoe noodzakelijk is dit geluid? En dus, hoe acceptabel is het?

Noodzakelijk geluid

Geluid wordt positiever gewaardeerd als het 'nut' of de noodzakelijkheid ervan wordt ingezien en andersom negatiever gewaardeerd als het als functieloos of onnodig wordt ervaren. Bovendien moet het geluid proportioneel zijn aan de nutswaarde van de geluidsbron. In andere worden, luid of vervelend geluid kan nog steeds verdraagzaam zijn of geaccepteerd worden als het onvermijdelijk of noodzakelijk wordt geacht in het dienen van een duidelijk en eerbaar doel. Dit speelt bijvoorbeeld een grote rol in de hinder rondom motorgeluid. Veel mensen die last hebben van motorengeluid, vinden het geluid storend omdat het veel 'onnodig lawaai' veroorzaakt

Bijvoorbeeld, een motor maakt veel meer lawaai dan een gewone auto, terwijl het geen toegevoegde waarde heeft: hij gaat niet sneller, is niet veiliger, vervoert niet meer mensen en is niet energiezuiniger. Sterker nog: veel mensen storen zich aan motorgeluid omdat de hardheid van het geluid 'een doel op zich' lijkt te zijn. Iets waar alleen de motorrijder zelf plezier uit haalt, maar waar een grote groep mensen last van heeft. De onnodig hoge geluidsniveaus van een motor staan daarmee haaks op de behoeftes van de grote groep, waardoor het ook wel wordt bestempeld als 'asociaal'.

Functie van geluid

Anderzijds zijn ambulance- of brandweersirenes ook heel luid, maar dienen zij een duidelijke functie. Zij waarschuwen andere weggebruikers, zodat zij ruimte kunnen maken voor de hulpverleners. Daarnaast heeft dit type geluidsbron een duidelijke toegevoegde waarde aan de maatschappij: het helpen van mensen. Hoewel het geluid van een sirene dus wel storend kan zijn, is het toch verdraagzamer omdat het een belangrijke functie heeft in de samenleving en bijna iedereen daar baat bij heeft. Een sirene is daarom niet 'asociaal', maar eerder een 'noodzakelijk kwaad'. Iets wat als onvermijdelijk en acceptabel wordt bestempeld.

Genoegen nemen met acceptabel?

Maar dat 'noodzakelijk lawaai' acceptabeler wordt gevonden, betekent natuurlijk nog niet dat het minder hinder oplevert. Ook geaccepteerde vormen van lawaai kunnen schadelijk zijn voor gezondheid, welzijn en omgevingskwaliteit. Het is daarom belangrijk om geluidsomgevingen te blijven beschermen, ook op plekken waar lawaai (deels) wordt aanvaard als een noodzakelijk kwaad.”